Of eigenlijk moet ik schrijven Irma Dessaur. Want zo is ze in 1931 geboren. Als Joodse tiener kreeg ze het zwaar. Drie jaar lang dook ze onder tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zestien keer veranderde ze van woonplek. En al die jaren moest ze het ook nog ‘s zonder haar familie doen.
Oorlogstrauma
Na de bevrijding in 1945 werd ze herenigd met haar ouders en grootouders. Ze had een oorlogstrauma, maar moest als veertienjarige toch zien op te groeien tot volwassene. Ondanks dat of misschien wel juist daardoor, koos ze ervoor om te gaan studeren. Ze sloeg zelfs meteen twee klassen over. Glansrijk behaalde ze haar eerste diploma.
Dus ze ging verder. Geneeskunde én filosofie werd het. Helaas kon ze deze studies niet afmaken. Een hoogleraar nam haar als jonge vrouw niet serieus en hij weigerde haar te onderwijzen.
Een ‘normaal’ leven
Ze brak haar studie vroegtijdig af, trouwde jong en kreeg al snel twee kinderen. Acht jaar later scheidde ze én pakte ze meteen haar studie filosofie weer op. Om daarna te promoveren als criminoloog.
Na haar scheiding kwam Andreas ervoor uit dat ze lesbisch was. Ze schreef hier uitgebreid over in één van haar boeken. Ze was de allereerste Nederlandse auteur die met alle vanzelfsprekendheid over dit onderwerp schreef. En dat in een tijd waarin dit nog een gigantisch taboe was. Ze betekende daardoor heel erg veel voor de emancipatie van homo’s.
Ze was een echte feminist
Een voorloper zelfs op de tweede feministische golf. Nog ver voordat de dolle mina’s hun intrede maakten. Haar ideeën waren soms ietwat radicaal en haar gedachtes hierover waren anders dan die van de vrouwenbewegingen. Er ontstonden daardoor geregeld conflicten.
Ze schreef allerlei boeken. De rode draad van haar verhalen was altijd haar eigen zoektocht naar haar identiteit. Ook het ‘ongeluk,’ zoals ze dat zelf zegt, om geboren te worden als meisje in een jongenslichaam komt in haar boeken naar voren.
Het leven van Andreas was niet makkelijk
Op verschillende fronten behoorde ze tot een enorme minderheid. Het begon als Joods kind in een oorlog tegen haar ras. Ze liep tegen de beperkingen van het vrouw zijn aan. En ze bleek ook nog eens lesbisch te zijn. Ze groeide op en leefde in een wereld waarin zij heel erg afweek van de rest. Dat niet alleen, het werd ook nog eens enorm afgekeurd. En dat in drievoud dus.
“Veel meisjes kon het niet schelen dat ze gekke kleren moesten dragen, waarmee je niet kon spelen. Dat ze later hun hele leven het domste en saaiste werk zouden moeten doen in een huis, als ze wilden trouwen. Mij wel.”
Lang keerde Andreas zich tegen het Jodendom. Door alle ellende die ze meemaakte in de oorlog. Aan het einde van haar leven werd dit toch weer een onderwerp van haar laatste boek, de wereld is van glas:
“Langer dan veertig jaar doolde ik door een woestijn van mijn wezensvreemde stromingen, vanaf het moment dat ik filosofie ging studeren tot de periode waarin ik op zoek ging naar oosterse psychologie en religie. En route leerde ik wel het een en ander, maar er gebeurde te weinig. Iets ontbrak. Toen ik eindelijk durfde terug te keren naar mijn wortels was het grootste deel van mijn leven voorbij.”
In dit laatste boek komen alle thema’s die in haar leven speelden samen.
Er is veel over Andreas gezegd en geschreven
En toch, ze blijft een doorzetter en een waaghals. Ze kaartte belangrijke onderwerpen aan en doorbrak taboes. Ze koos, hoe moeilijk dat soms ook was, voor zichzelf. En een leven in zoveel mogelijk vrijheid.
Ze was een strijder, kwam op voor haar rechten en die van anderen. Ze was enorm in de minderheid, maar bleef vechten voor gerechtigheid. Ze opende ogen en sloot traumatische hoofdstukken.
Heb jij nog een mooi vergeten-verhalen-verzoek? Wil je graag iets met me delen of kan ik je ergens mee helpen? Mail mij even. Ik vind het altijd bijzonder om een berichtje van jou te mogen ontvangen.
Ook voor al jouw schrijfstruggles, magazine kwesties en brandende branding vragen ben ik er voor je:
heyhallo@merledegreef.nl